اگرچه به مراجعات دوره‌ای و معاینات منظم، افزایش بهداشت دهان و دندان‌ها، دندان‌دردهای غیرقابل پیش‌بینی و ناگهانی نسبت به گذشته دیگر کمتر برای مردم ممکن است پیش بیاید، اما دندان‌درد برای خیلی از مردم کماکان یک کابوس تلقی می‌شود. چه در وسط یک جلسه مهم کاری، چه شب هنگام در زمان خواب و چه در زمان صعود هواپیما، دندان‌درد ممکن است که ما را گرفتار کند.بیشتر مردم در مواقع دندان‌درد به سراغ داروهای تسکین دهنده درد می‌روند.اما اغلب این سوال برایشان پیش می‌آید که چه داروهایی برای تسکین درد دندان خود استفاده کنند و چه مسکن هایی برای آن ها مناسب است
در دندان درد شدید چه کنیم؟
بهترین و موثرین‌ترین روش خلاصی از دندان‌درد مراجعه به دندانپزشک میباشد. تمام درمان‌های خانگی سنتی یا مدرن، دارویی و… در بهترین حالت می‌توانند به طور موقت درد شما را برای مدت محدود تسکین دهند. تازه اگر بتوانند که درد حاد شما را تسکین دهند، علت درد سر جای خود باقی است و شما باید که به یک دندانپزشک مراجعه کنید تا علت درد را برایتان رفع کند؛ برای اینکه بدانید در دندان درد شدید چه اقداماتی باید انجام دهید اینجا را بخوانید. اما در مواردی که واقعاً دسترسی به دندانپزشک ندارید، بهترین راه تسکین درد درمان‌های دارویی است که البته ملاحظات خودش را دارد. درمان‌های سنتی شاید به اندازه درمان‌های دارویی در تسکین دندان‌درد مؤثر نباشند.
داروهای مؤثر بر دندان‌درد کدامند؟
ایبوپروفن: ایبوپروفن (با نامهای تجاری Advil, Genpril, Midol IB, Motrin IB, Proprinal, Smart Sense) یکی از موثرترین و در دسترس‌ترین داروهای مسکن برای دندان‌درد است. این دارو در بیشتر موارد در صورت مصرف صحیح می‌تواند دندان‌درد شما را تسکین دهد طوری که به داروی دیگری نیاز نداشته باشید. در دو دوز ۲۰۰ و ۴۰۰ میلی‌گرم در بازار دارویی ایران موجود است. این دارو بدون نسخه در ایران و بیشتر کشورها قابل تهیه میباشد و اگر منع مصرفی برای این دارو نداشته باشید (مثلاً خونریزی گوارشی، مشکلات قلبی مانند انجام جراحی بای پس قبلی اخیر و وجود حساسیت دارویی شناخته شده به این دارو…) می‌توانید آن را برای دندان‌درد خود استفاده کنید. فرم ژلاتینی کپسولی این دارو (با نام ژلوفن در ایران شناخته شده است) جذب گوارشی راحت‌تری نسبت به قرص دارد. کتوپروفن دارویی هم خانواده با ایبوپروفن است که اثر قوی بر تسکین دندان‌درد دارد ولی در بازار ایران به طور عمومی در حال حاضر وجود ندارد. پیروکسیکام و کتورولاک در بازار ایران موجود است. کتورولاک ازجمله داروهای این خانواده است که فرم تزریقی آن هم در بازار موجود است.
استامینوفن: استامینوفن از داروهای مؤثر بر درد است. استامینوفن با نام Paracetamol هم در دنیابه عنوان مسکن معروف است هرچند که خاصیت ضددردی دارد ولی خاصیت ضد التهابی شناخته شده‌ای ندارد. استامینوفن بیشتر در ترکیب با سایر داروهای ضددرد تجویز می‌شود. در خانم‌های باردار هم استامینوفن ضددرد خوبی در تمام مراحل بارداری تلقی می‌شود. زیاده روی در مصرف استامینوفن و تجاوز از دوز مجاز دارو می‌تواند مشکلات کبدی شدید ایجاد کند.
داروهای ترکیبی ضد درد مؤثر بر دندان‌درد: داروهای ترکیبی ضد درد اغلب حاوی ایبوپروفن، استامینوفن و کافئین هستند که در درمان دندان‌درد مؤثر شناخته می‌شوند. این داروها اغلب به فرم کپسول و با نامهای تجاری مانند نوافن، آسیفن، مگافن و … عرضه می‌شوند ولی اغلب ترکیبات یکسانی دارند. ترکیب استامینوفن و کدئین هم در بازار ایران وجود دارد که بدون نسخه در حال حاضر از داروخانه‌ها قابل تهیه میباشد. در کشورهای دیگر داروهای ترکیبی ضد درد متنوعی که حاوی اکسی‌کدون (ضد درد مخدر) هستند، وجود دارند. هر چند داروهای ترکیبی در تسکین دندان‌درد اثرات خوبی نشان‌داده‌اند ولی در مصرف آن‌ها باید احتیاط بیشتری نشان داد. چون احتمال آلرژی یا عوارض ناخواسته با افزایش تعداد ترکیب‌های دارو ممکن است افزایش یاشد.
آسپرین: در موارد غیر از کشیدن دندان یا جراحی در ناحیه دهان، آسپرین ساده داروی خوبی برای تسکین دندان‌درد است. آسپرین ضد درد و ضدالتهاب خوبی است و اثرات جانبی کمی دارد. در کودکان نباید برای دندان‌درد آسپرین تجویز شود. آسپرین تشکیل لخته را در خون به تأخیر می‌اندازد و در بیمارانی که مشکلاتی مانند خونریزی یا زخم‌های گوارشی دارند نباید استفاده شود.
ضددردهای مخدر: کدئین معروف‌ترین مسکن مخدر کدئین است که در بازار ایران به صورت ترکیبی وجود دارد. ضد دردهای مخدر عوارض جانبی زیادی دارند و استفاده از آن‌ها برای دندان درد توصیه نمی‌شود. در برخی کشورها ضد دردهای ترکیبی قوی تری حاوی مخدرهایی مانند اکسی‌کدون هم برای دندان‌درد تجویز می‌شود که در ایران این داروها فعلاً در دسترس برای تجویز دندان‌پزشکان نیست. ترامادول و مخدرهای صناعی از این دست برای دندان‌درد نباید استفاده شوند.این داروها پتانسیل وابستگی هم دارند.
آنتی‌بیوتیک‌ها و دندان درد: آنتی بیوتیک‌ها به طور مستقیم اثری بر روی دندان‌درد ندارند. بعضی از کسانی که به دندان‌درد مبتلا هستند به خیال اینکه عفونت دندان وجود دارد و عامل درد است سرخود آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند. درحالی که مصرف آنتی‌بیوتیک به تنهایی کمکی به کاهش درد نمی‌کند. در مواقع تورم و تب، آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است در کنترل علایم با کاهش فشار بافتی کمک کننده باشند، ولی آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند آموکسی‌سیلین اثر ضد دردی ندارند.
مفنامیک اسید: معلوم نیست که دقیقاً چرا مفنامیک اسید به عنوان داروی مسکن برای دندان‌درد در میان عامه مردم مطرح شده است. قضیه این است که حتی متأسفانه برخی از داروخانه‌ها هم برای دندان‌درد به جای ایبوپروفن که داروی موثرتری برای تسکین دندان درد است مفنامیک اسید به عنوان مسکن می‌دهند. مفنامیک اسید و ایبوپروفن از یک خانواده هستند ولی اثر ایبوپروفن در تسکین دندان درد بهتر است و مفنامیک اسید بیشتر در دردهای قائدگی و میگرنی و … اندیکاسیون دارد.( در مورد اینکه چرا مفنامیک اسید داروی مسکن دندان درد شناخته شده است این مطلب را بخوانید)
کورتون‌ها: دگزامتازون و بتامتازون ازجمله داروهای کورتونی هستند که متأسفانه در کشور ما مصرف و حتی تجویز آن‌ها بیش‌ازحد لازم صورت می‌گیرد که برای سلامتی زیان‌بار است. برای دریافت کورتون از داروخانه نیاز به تجویز پزشک وجود دارد و فروش آن‌ها بدون نسخه ممنوع است. کورتون‌هایی مانند دگزامتازون در دندان‌های معمول نباید استفاده شوند. اثر این داروها بیشتر ضدالتهابی است. این داروها اصلاً در خط اول و دوم تجویز توسط دندان‌پزشکان نیستند و بهتر است تا جایی که ممکن است از آن‌ها برای تسکین دندان‌درد استفاده نشود.
سایر داروهای ضد درد متفرقه: داروهایی مانند دیکلوفناک صورت قرص یا شیاف به عنوان ضددرد برای تسکین درد دندان می‌توانند استفاده شوند ولی حقیقت این است که این داروها برتری بر داروهای معمول ندارند و دلیلی برای استفاده از این داروها در دندان درد نیست.(استفاده از فرم تزریقی دیکلوفناک توصیه نمی‌شود و موارد فلج متعاقب مصرف به نوع تزریقی نسبت داده شده است).ناپروکسن و بقیه داروهای این خانواده هم بر روی دندان درد موثرند ولی ایبوپروفن بهترین دارو در این رده است.برای یک دارو ممکن است نامهای مختلف وجود داشته باشد.مهم ماده موثره در دارو میباشد که معمولا در سه چهار خانواده بیشتر جای نمیگیرد.ف
بی‌حس کننده‌ها یا ضددردهای موضعی: قطره‌های صناعی یا گیاهی و افشانه‌ها(اسپری‌ها) روی دندان‌درد اثردارند ولی فقط مدت کوتاهی دندان‌درد را برطرف می‌کنند.معمولا جای داروهای خوراکی و تزریقی را نمی‌گیرند.به علاوه ممکن است ایجاد حساسیت موضعی،حالت سوختگی مانند یا زخم هم در ناحیه بکنند.ولی در مصرف چند باره،به مدت کمی می‌توانند درد را برطرف کنند.