مال اکلوژن، به وضعیت قرارگیری غیر طبیعی دندان ها و یا فکین گفته می شود و انحرافی از رشد و تکامل می باشد که برجفت گیری دندان ها، توانائی در تمیزکردن دندان ها، سلامت لثه، رشد فکری و در یادگیری تکلم، تأثیر می گذارد. هم ارث و هم محیط نقش مهمی را در ایجاد مال اکلوژن دارند.
علل مال اکلوژن
هم ارث و هم محیط نقش مهمی در ایجاد مال اکلوژن دارند. شکل و اندازه صورت، فکین و دندانها غالباً بوسیله توارث انتقال می‌یابند. عوامل محیطی ایجاد کننده مال اکلوژن، زیاد بوده و اغلب آنها توسط دندانپزشک کودکان قابل کنترل می‌باشند و عمده‌ترین آن پوسیدگی دندانهای شیری و یا زود از دست دادن آنها می‌باشد.
ارزیابی و تشخیص شکل گیری و پیشرفت مال اکلوژن
چگونگی و ترکیب مشکلات اختصاصی هر بیمار، محدوده و مراحل معاینه و تشخیص را معین می‌کند. حین معاینات کلینیکی، دندانپزشک، تاریخچه‌ای از سوابق پزشکی و دندانپزشکی می‌گیرد، از دندانها قالب‌گیری بعمل آورده و آنها را با گچ دندانپزشکی می‌ریزد. این قالبهای مطالعه، علاوه بر اینکه روابط دندانها را نشان داده و در طرح درمان کمک کننده می‌باشد، ماخذی نیز برای بررسی پیشرفت درمان می‌باشند. تهیه عکسهای معمولی از صورت و دندانها نیز یک رکورد و ثبت قبل از درمان است. تعدادی رادیوگرافی نیز ممکن است برای تشخیص پیشرفت مال اکلوژن نیاز باشد. رادیوگرافی رایج در این زمینه گرافی پانورکس می‌باشد که همه دندانها را در یک کلیشه نشان می‌دهد. رادیوگرافی دیگر سفالومتری جانبی می‌باشد که بصورت نیم رخ رابطه دندانها و فکین را نسبت به صورت و جمجمه نشان می‌دهد.
روشهای تصحیح مال اکلوژن
بطور کلی از ۲ نوع وسیله برای این منظور استفاده می‌شود: ۱- ابزارهای متحرک ۲- ابزارها و دستگاههای ثابت. دستگاه متحرک از سیم و مواد پلاستیکی (اکریل) ساخته می‌شود و توسط بیمار در دهان گذاشته و برداشته می‌شود. بعضی از انواع آن بطور همزمان دندانهای بالا و پایین را در بر می‌گیرد. کلاً گرفتن نتیجه مطلوب درمانی با این دستگاهها منوط به همکاری، پذیرش و استفاده صحیح بیمار از آن و آموزش کامل از طرف دندانپزشک به بیمار، می‌باشد. مزیت عمده دستگاههای متحرک این است که به راحتی برداشته شده و تمیز می‌شوند. دستگاههای ثابت عبارتند از قطعاتی بنام براکت که مستقیماً به دندانها چسبانده می‌شوند و سیم در داخل آنها گذاشته می‌شود، این دستگاهها کنترل بهتری بر حرکات دندانی دارند. به علت گیر غذایی در اطراف این دستگاهها، همکاری بیمار در تمیز کردن دندانها و رعایت بهداشت دهان به منظور جلوگیری از پوسیدگی الزامی است.
دوره درمان مال اکلوژن
دوره درمان برای هر ناهنجاری بستگی به نوع مال اکلوژن، شدت و پیشرفت آن و رشد کودک و همکاری وی دارد. دندانپزشک مدت زمان لازم برای انجام درمان اولیه را بطور تقریبی تخمین می‌زند.
آیا کشیدن دندانهای سالم بمنظور تصحیح مال اکلوژن صحیح است؟
انتخاب دقیق یک دندان شیری برای کشیده شدن ممکن است جهت هدایت رویش دندان دائمی لازم باشد. در این مواقع نیاز به کنترل بیمار در یک دوره زمانی بوده و گاهاً ممکن است از بعضی دستگاههای ارتودنسی استفاده شود ولی کشیدن دندان دائمی بستگی به چگونگی وضعیت دندانها، میزان کمبود فضا و صورت بیمار دارد و در هر بیماری متفاوت است. بسیاری از مال اکلوژنها بدون کشیدن درمان نمی‌شوند ولی مواردی وجود دارد که نیاز به کشیدن دندان نیست.