این روزها بازار سؤال از ما دندان‌پزشکان در مورد خطاهای درمانی زیاد است. دندانپزشکی هم ازجمله رشته‌هایی است که میزان شکایت‌های طرح‌شده در مراجع قانونی ازنظر کمیت در مقایسه با رشته‌های پزشکی در رده‌های به نسبت بالا قرار دارد. متخصصین درمان ریشه متأسفانه یا خوشبختانه قشری از دندان‌پزشکان هستند که مستقیماً با بسیاری از موارد درمان‌هایی که به علت‌های مختلف دچار شکست شده‌اند سروکار دارند و ازاین‌جهت درزمینهٔ علت شکست‌های درمان‌های قبلی مدام از سوی بیماران مورد سؤال قرار می‌گیرند. برخی از درمان‌های شکست‌خورده به دلیل خطاهای حین درمان یا مشکلاتی هستند که درمان‌کننده قبلی در ایجاد آن‌ها نقش داشته‌اند. در میان اندودنتیست‌ها در برخورد با خطاهای همکاران رویکردهای متفاوتی وجود دارد. در این مطلب به سوالاتی که در مورد قصور دندانپزشکی به ذهن مراجعین می‌رسد پاسخ‌داده‌شده.
قصور دندانپزشکی یعنی چه؟
در تعریف رسمی قصور پزشکی به معنی کوتاهی در اجرای استاندارد مراقبت‌های پزشکی است که باید به عمل آید. در حقیقت قصور عبارت است از ترک فعل لازم و یا انجام فعل ممنوعه قصور پزشکی در قانون مجازات اسلامی در تبصره ماده ۳۳۶ به چهار عنوان بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی تعریف می‌شود. قصور در معنای گسترش‌یافته و به‌طور خیلی ساده یعنی درمانی برای شما انجام شود که نتایج آن درمان، آن موردی نباشد که شما انتظار داشتید و قبلاً برای شما پیش‌بینی‌شده بود…بنابراین هر درمانی که به شکست منجر شود به معنی قصور نیست. وقتی‌که دندانپزشک شما در مورد نتایج احتمالی درمانی توضیح می‌دهد و احتمال‌ها را به شما توضیح می‌دهد و شما آگاهانه درمان را می‌پذیرید و بعد نتایج درمان همان پیش‌بینی‌ها محقق می‌شود، قصوری درواقع رخ نداده است.
برای مثال در پروتز کامل (دست‌دندان) در افرادی که استخوان فک آن‌ها تحلیل رفته باشد، ممکن است گیر کم باشد و دست‌دندان مخصوصاً در فک پایین اصطلاح عامه لق بزند. درصورتی‌که احتمال این مورد قبل از درمان برای بیمار پیش‌بینی‌شده باشد و بیمار قبول کرده باشد، قصوری رخ نداده ولی وقتی دندانپزشک ادعا کرده که دست‌دندانی با گیر عالی می‌سازد و احتمال لق زدن وجود ندارد ولی این اتفاق افتاده باشد، در این صورت قصور محرز است.
آیا قصور در دندانپزشکی امری عادی و طبیعی است؟
ایرانی‌ها سالی ۲۲۰ میلیون بار به پزشک مراجعه می‌کنند که رقم کمی نیست نتیجه اینکه انتظارمی رود که هیچ تخلف و قصوری در میان این رقم مراجعه، وجود نداشته باشد. حتی با تصور یک درصد ارتکاب به خطا باید به‌طور طبیعی انتظار تشکیل ۲۲۰ هزار پرونده شکایت را داشته باشیم که هیچ‌گاه چنین تعداد پرونده‌ای تشکیل نشده زیرا توسط جامعه پزشکی این حجم خطا واقع نمی‌شود؛ اما بااین‌حال، برخی گروه‌های پزشکی در زمره پرشکایت ترین ها و در صدر فهرست شکایات بیماران قرار دارند که دندان‌پزشکان در آمارهای سال‌های مختلف در زمرهٔ پنج رشتهٔ اولی هستند که علیه آن‌ها شکایت می‌شود.
قصور دندانپزشکی ازنظر آماری زیاد نیست یا حداقل می‌توانیم بگوییم شکایت‌های مطرح‌شده بیماران موارد زیادی نیست. شاید به این دلیل که بسیاری از بیماران در ایران به حقوق خودآگاه نیستند و از شکایت اجتناب می‌کنند. ولی قصور حتی به تعداد اندک هم غیرقابل‌قبول است و باید به حداقل برسد و مواردی هم که اتفاق افتاده‌اند جبران بشوند.
برای مثال در سال ۱۳۹۴ بیشترین شکایات در رابطه با پرونده‌های قصور پزشکی به ترتیب مربوط به جراحی زنان و زایمان، جراحی پلاستیک، جراحی ارتوپدی و جراحی عمومی بوده‌است ولی بیشترین محکومیت‌ها مربوط به جراحی پلاستیک، عمومی، دندانپزشکی، زنان و زایمان بوده است.علی‌رغم اینکه قصور در دندانپزشکی شکایات کمتری را به خود اختصاص داده بود، ولی بیشترین محکومیت‌ها را از آن خود کرده‌است و در بالای ۶۰ درصد از این پرونده‌ها قصور محرز شده‌است.
قصور امری عادی یا قابل عادی شدن نیست ولی امر اجتناب‌ناپذیری است و اتفاق میفتد. تنها راهی که هرگز با ماشین تصادف نکنید این است که علاوه بر اینکه از پشت ماشین نمی‌نشینید از خانه هم بیرون نروید (چون ممکن است بقیه به شما بزنند). تنها راه اینکه هیچ خطا یا قصوری در درمان اتفاق نیفتد این است که دندانپزشک هرگز طبابت نکند. مخصوصاً باوجود کار یدی بودن و مهارت فنی بودن دندانپزشکی، حتی دندان‌پزشکان مجرب و ماهر هم دچار خطا می‌شوند. نیت درمان همیشه حسنه و رفع مشکلی است که بیمار به خاطر آن مراجعه کرده است. خطاهای درمانی و نتایج غیرمتعاقب (که دو مقوله جدا از هم هستند) ناخوشایند دندان‌پزشکان بوده و تمام تلاش خود را برای اجتناب از آن‌ها به خرج می‌دهند ولی حقیقت این است که گاهی این موارد پیش می‌آیند و هر دندانپزشکی باید قدرت مدیریت و جبران آن‌ها داشته باشد.